Streszczenie: Nieswoiste zapalenia jelit, do których zalicza się chorobę Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego, są przewlekłymi, dotychczas nieuleczalnymi chorobami, które występują głównie w populacji młodych dorosłych osób, znacznie pogarszając ich jakość życia oraz powodując istotne koszty związane z opieką medyczną. Dotychczas nie wykazano znaczenia pojedynczego czynnika etiologicznego, chociaż rola bakterii zarówno w patogenezie, jak i w przebiegu klinicznym tych chorób jest bardzo ważna i stale niewystarczająco poznana. Aktualnie przyjmuje się, że u osób z predyspozycją genetyczną, defekt wrodzonej odpowiedzi immunologicznej może być pierwszym ogniwem odpowiedzialnym za zaburzoną równowagę pomiędzy organizmem człowieka a fizjologicznymi lub patologicznymi drobnoustrojami kontaktującymi się ze ścianą jelita. Wtórna, nadmierna odpowiedź immunologiczna, mobilizacja komórek i wytwarzanie cytokin podtrzymujących zapalenie są powodem przewlekłego uszkodzenia tkanek. Nawrót zapalenia u pacjentów po leczeniu operacyjnym i resekcji części jelita następuje najczęściej w miejscu nadmiernego gromadzenia się bakterii jelitowych, co stanowi kolejny dowód na istotną rolę drobnoustrojów w patogenezie nieswoistych chorób zapalnych jelit. Przebieg kliniczny i patomechanizm dwóch najważniejszych nieswoistych chorób zapalnych jelit, mimo istniejących podobieństw, znacznie się jednak różni. W ostatnich latach ponownie zwraca się uwagę na możliwe kluczowe znaczenie zakażenia bakteriami wewnątrzkomórkowymi w patogenezie choroby Leśniowskiego-Crohna. Antybiotykoterapia stanowi ważny element leczenia w niektórych postaciach chorób zapalnych jelit oraz ich powikłań, jak ropnie i przetoki. Istnieją doniesienia o korzystnym efekcie stosowania probiotyków, prebiotyków i synbiotyków w niektórych sytuacjach klinicznych, jednak nadal nie udaje się tą metodą uzyskać oczekiwanych efektów terapeutycznych. Dalsze badania mikrobiologiczne, genetyczne i farmakologiczne prawdopodobnie zbliżą nas do wyjaśnienia patogenezy i skutecznego leczenia chorób zapalnych jelit.

Słowa kluczowe: bakterie jelitowe, nieswoiste choroby zapalne jelit, wrodzona i nabyta odpowiedź immunologiczna