Wpływ terapii antyretrowirusowej na funkcjonowanie poznawcze i zaburzenia neuropsychiczne u pacjentów z przewlekłą infekcją HIV

Streszczenie: Dysfunkcje neuropoznawcze (NP) związane z zaburzeniami w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN) występują u co najmniej 30% osób zakażonych HIV. Wprowadzenie do leczenia wysoce aktywnej terapii antyretrowirusowej spowodowało zmniejszenie częstości występowania AIDS-demencji, ale nie wpłynęło istotnie na rozpowszechnienie łagodnego upośledzenia wyższych funkcji poznawczych. Zdarzenia wywołujące nieodwracalne uszkodzenie neuronów w OUN, takie jak działanie neurotoksyn (tj. białek wirusa i czynników komórkowych), uszkodzenie synaptyczne i utrata neurogenezy, stanowią czynniki neuropatologiczne w przewlekłej infekcji HIV. Nowoczesna terapia antyretrowirusowa (ARV) jako jeden ze swoich celów musi uwzględniać także neuroprotekcję, a nawet poprawę funkcjonowania w wielu domenach neuropoznawczych. W niniejszej pracy przedstawiono mechanizmy aktywności leków antyretrowirusowych w OUN i ich wpływ na funkcjonowanie mentalne, a także na jakość życia pacjentów zakażonych HIV, na podstawie wieloletnich badań naukowych oraz przeglądu opinii i doniesień eksperckich.

Słowa kluczowe: leki antyretrowirusowe, neurotoksyczność, wskaźnik przenikania CPE, zaburzenia neuropoznawcze w HIV

Abstract: Neurocognitive dysfunctions associated with disorders in the central nervous system (CNS) occur in at least 30% of HIV-infected individuals. The introduction of highly active antiretroviral therapy into treatment has reduced the incidence of AIDS-dementia, although it has not significantly affected the prevalence of mild impairment of higher cognitive functions. Factors contributing to irreversible damage to neurons in the CNS, such as the neurotoxins activity (i.e. viral proteins and immunological factors), synaptic damage and loss of neurogenesis, represent the neuropathological triggers involved in chronic HIV infection. Therefore, it is vital for modern antiretroviral therapy (ARV) to comprise not only neuroprotection, but also functional improvement in various neurocognitive domains. The presented paper outlines the mechanisms of antiretroviral drugs activity in the CNS as well as their impact on both mental functioning and the quality of life of HIV-infected patients, following years of scientific research and a review of expert opinions and reports.

Key words: antiretrovirals, CNS penetration effectiveness (CPE), HIV-associated neurocognitive disorders, neurotoxicity